Pesë vite Rinisje, kur lidershipi bëhet ndërgjegje dhe doktrina kthehet në dritë!

Nga Kristina Nano

Anëtare e Kryesisë së LRE - Lëvizja Rinisje

Doktorante për Leadership në James Madison University (JMU), SHBA

Koha kur lidershipi u ringjall nga shpirti

Historia e çdo kombi njeh momente kur drejtimi nuk vjen nga pushteti, por nga ndërgjegjja.

Për Shqipërinë, një prej atyre momenteve mban datën 24 tetor 2020, kur një njeri i vetëm, me një celular dhe një ide, ngriti një komunitet që nuk kërkonte ndjekës, por bashkudhëtarë të ndërgjegjshëm.

Kështu lindi LRE - Lëvizja Rinisje, si një filozofi e lidershipit moral dhe si një shkollë e re shqiptare për qytetarinë aktive.

Në një botë ku liderët bëhen përmes marketingut, Rinisja solli diçka që lidershipi bashkëkohor konservator e njeh si “transformim përmes karakterit”.

John Kotter e quante këtë proces sense-making leadership, aftësia për të krijuar kuptim në kohë kaosi.

Në mars 2020, ndërsa frika dhe cinizmi mbulonin botën, LRE i dha politikës shqiptare pikërisht këtë, kuptimin moral të lidershipit.

Lidershipi si mision, jo si profesion

Në pesë vitet e para, LRE ka dëshmuar se lidershipi nuk është teknikë pushteti, por etike e përgjegjësisë.

Në teoritë moderne të Conservative Leadership Studies në SHBA dhe Europë, nga autorë si James Davison Hunter (To Change the World), Jordan Peterson (Beyond Order), Robert Kagan dhe Donald Devine, theksohet një ide themelore:

“Lideri i vërtetë nuk udhëheq për të ndryshuar botën, por për ta bërë të drejtë atë.”

Në këtë kuptim, Rinisja është më shumë se parti politike.

Ajo është laboratori i liderëve të ndërgjegjshëm, ku fuqia matet me përunjësi dhe ku suksesi është rezultat i durimit, jo i kompromisit.

Filozofia e lidershipit të Rinisjes ka tri shtylla:

1. Shërbimi si mision, politika si formë e dashurisë për njeriun dhe kombin.

2. Karakteri si kapital, dinjiteti si valuta e vetme që nuk zhvlerësohet.

3. Kultura si udhëheqje, edukimi i gjuhës, i mendimit dhe i veprimit si themel i qeverisjes.

Këto nuk janë parime retorike, por mekanizma të ndërtimit të besimit, kapitali më i vlefshëm në një shoqëri që ka humbur besimin në institucione.

Doktrina e ekonomisë morale dhe lidershipit konservator

Në traditën e mendimit konservator ekonomik, që nga Edmund Burke e deri te Roger Scruton, Wilhelm Röpke, Patrick Deneen, Oren Cass, Luigi Zingales, Deirdre McCloskey, një ide qëndron mbi të gjitha:

“Tregu është moral vetëm kur mbështetet në virtyt.”

Rinisja e përkthen këtë filozofi në realitet shqiptar përmes një vizioni që e quan ekonomia e dinjitetit.

Në thelb, kjo është një doktrinë që bashkon lirinë e tregut me etikën e shërbimit publik, ku shteti nuk konkurron me qytetarin, por i hap rrugë meritës.

Në pesë vite, LRE ka ngritur një standard të ri në mendimin politik shqiptar:

• Ekonomia nuk është aritmetikë, por moral që mat ndershmërinë e punës.

• Konkurrenca nuk është luftë, por fushë shërbimi ndaj së mirës së përbashkët.

• Tregu nuk është pronë e të fortëve, por hapësirë e meritës dhe e dinjitetit njerëzor.

Në këtë sens, Rinisja qëndron pranë filozofisë së Hayek-ut dhe Röpke-s, por e tejkalon atë me një element shqiptar, kthimin e punës dhe familjes në qendra të virtytit qytetar.

Lidershipi i brezit të ri dhe mësimi nga historia

Në laboratorët e mendimit të lidershipit në JMU dhe në universitetet më të mira amerikane, po përhapet një paradigmë e re:

“Character - Based Leadership in Times of Crisis.”

Ky model thekson se në epokën e post-globalizmit, liderët nuk maten me shpejtësinë e reagimit, por me koherencën morale në vendimmarrje.

Kjo është pikërisht ajo që përfaqëson Rinisja, lidership i koherencës morale.

Në një Shqipëri ku historia e pas ’90-s ka qenë cikël krizash, ky është mësimi më i madh, lidershipi që ndërtuar mbi besë dhe kulturë është më i fortë se çdo sistem pushteti.

Prandaj, ndërrimi i lidershipit në LRE, pa traumë e pa pazare, është një akt emancipimi institucional, i paimagjinueshëm në tranzicionin politik shqiptar.

Ky është testi që shumë parti e shtete nuk e kaluan kurrë, të ndërronin drejtimin, por jo shpirtin.

Turizmi dhe kultura si ekonomi e shpirtit

Si ekonomiste dhe studente e marketingut konservator, e shoh të ardhmen e Shqipërisë në bashkimin e ekonomisë me kulturën.

Turizmi ynë nuk duhet të jetë thjesht statistikë, por ekspozitë e shpirtit kombëtar.

Ashtu siç shkruan Niall Ferguson tek Civilization: The West and the Rest, çdo komb që e ndërton suksesin mbi kulturën e vet, fiton jo vetëm turistë, por edhe respekt.

Ne duhet të ndërtojmë një turizëm me moral, ku çdo udhëtim në Shqipëri bëhet takim me virtytin e punës, me mjeshtërinë artizanale, me natyrën e mbrojtur dhe me mikpritjen që nuk shet, por dhuron.

Në këtë drejtim, LRE është një projekt për ekonominë e shpirtit, jo të spektaklit.

Rinisja si Akademi e liderëve të nesërm

Pesë vite LRE janë më shumë se një etapë.

Ato janë themeli i një Akademie Kombëtare të Lidershipit Moral, që do të formësojë brezin e ardhshëm të drejtuesve në ekonomi, politikë dhe kulturë.

Në këtë Akademi, qëndron një formulë e thjeshtë, por e përjetshme:

“Liria pa karakter është e rrezikshme; karakteri pa liri është i padobishëm.

Vetëm bashkimi i tyre krijon civilizim.”

(*Friedrich Hayek, 1960 – The Constitution of Liberty)

Në këtë frymë, çdo anëtar i LRE-së nuk është aktivist, por nxënës i qytetarisë.

Ne nuk luftojmë për poste, por për prova të vlerave.

Ne nuk kërkojmë të fitojmë pushtet, por të ngremë kulturën e lidershipit që mban shtetin në shërbim të moralit.

Drita që nuk shuhet

Në 24 tetor 2025, Lëvizja Rinisje nuk feston një datë, feston një filozofi.

Pesë vite më parë, një zë ndezi një dritë.

Sot ajo dritë është bërë qytetërim moral në ndërtim.

Rinisja është provë se një ide mund të bëhet kulturë, një fjalë mund të bëhet metodë, një shpresë mund të bëhet sistem.

Në një epokë të mjegullt globale, Shqipëria ka nevojë për këtë dritë, për një lidership që udhëheq me arsyen e mendjes dhe me ndjesinë e zemrës.

Ky është lideri konservator i shekullit XXI, ai që ndërton jo me frikë, por me besë.

Pesë vite Rinisje janë pesë vite që rikthyen karakterin në politikë, moralin në ekonomi dhe kulturën në qeverisje.

Ky është vetëm fillimi i udhës sonë.

Nga Këndi i Shpresës drejt Akademisë së Lidershipit Shqiptar.

Nga fjala e lirë drejt fjalës me provë.

Nga pyetja drejt përgjegjësisë.

Rrugëtimi vazhdon me tri fjalë që janë busulla e brezit të ardhshëm të liderëve shqiptarë:

Dinjitet. Punë. Besim.

Kristina Nano

Doktorante për Leadership,

James Madison University (JMU), SHBA

Anëtare e Kryesisë së LRE - Lëvizja Rinisje