Pesë vjet Rinisje, kur një ide bëhet ekonomi morali dhe dritë për Shqipërinë!

Nga Arsen Lazri

Anëtar i Kryesisë së LRE - Lëvizja Rinisje

Pesë vite janë një grimëz kohe për historinë, por një epokë për një ide që lind nga shpirti i një kombi.

Më 24 tetor 2020, LRE nuk lindi si parti, por si ndërgjegje.

Në një kohë kur frika kishte ngrirë botën, një njeri me një celular ndezi Këndin e Shpresës.

Në një vend që kërkonte përgjigje, ai guxoi të bëjë pyetje.

Në një politikë që ushqehej me premtime, ai foli për ndërgjegje.

Prej atij çasti, Shqipëria mori frymë ndryshe.

Një fjalë e vetme, Rinisje, filloi të përkthente në gjuhën e virtytit një ndjenjë që ishte harruar, dinjitetin.

Sot, pesë vjet më vonë, Rinisja është më shumë se një lëvizje.

Ajo është ekonomia e virtytit, kultura e shërbimit, doktrina e lirisë me përgjegjësi, politika e punës së mirë.

Pesë vite dritë, nga ideja në doktrinë

Në fillim ishim një “anije në dok”.

Në një vend ku politika lundronte me valët e pushtetit, ne vendosëm të qëndronim, të riparojmë motorin e brendshëm të mendimit dhe të rindërtojmë busullën morale të vendit.

Në dok nuk kishte heshtje, kishte përgatitje.

Çdo javë e Rinisjes ishte laborator i durimit, çdo vit ishte provë stoicizmi.

Në dok u farkëtua metoda, ajo që sot është dritë orientuese për të djathtën humane:

Harta e Vlerave, familje, punë, kulturë, drejtësi.

Metoda e Matjes, çdo fjalë me provë, çdo premtim me afat.

• Ritmi i Fjalës, gjuha e kthjellët që ndriçon ndërgjegjen.

Këto nuk janë fraza, janë kolona të një etike të re politike që bashkon ekonominë e lirisë me moralin e përgjegjësisë.

Liria që ndërton ekonomi

Në këto pesë vite, Rinisja ka shpallur qartë se liria nuk mjafton të shpallet, duhet të prodhojë.

Ky është dallimi mes sloganeve politike dhe filozofisë konservatore.

Një vend është vërtet i lirë vetëm kur puna e qytetarit është më e fortë se proteksioni i shtetit.

Ne besojmë tek ajo që Friedrich Hayek e quante “rend spontan”, ligjësia e lirë e tregut që vetërregullohet përmes meritës dhe përgjegjësisë.

Por për ne, si LRE, kjo liri nuk është cinike, është liri me shpirt.

Nëse Hayek e mbrojti tregun nga planifikimi, ne duam ta mbrojmë punën nga korrupsioni moral.

Nëse Adam Smith foli për “dorën e padukshme”, ne shtojmë se dorës i duhet edhe zemra e dukshme e drejtësisë.

Një ekonomi e djathtë humane është bashkim i produktivitetit me dinjitetin.

Përfitimi është i shenjtë vetëm kur vjen nga mundi, jo nga privilegji.

Në këtë kuptim, LRE është më afër filozofisë së Edmund Burke sesa doktrinave teknokratike të ekonomisë moderne: “Një shoqëri që harron virtytin, shkatërron lirinë.”

Politika e punëve të mira

Në këto pesë vite kemi ndërtuar vizionin e një ekonomie që rrit dinjitetin, jo pabarazinë.

Ky është thelbi i Platformës sonë “Rikthim në Vlera”.

Për bujqësinë, agropërpunim me markë vendi dhe zinxhirë prodhimi me vlerë të shtuar.

Për turizmin, turizëm me identitet, që ruan natyrën dhe trashëgiminë.

Për industrinë, krijim që eksporton kulturë, jo imitacione.

Për teknologjinë, inovacion që fisnikëron punën, jo që e zhvesh nga njeriu.

Për arsimin, formim që i jep liri mendimit dhe aftësi për tregun.

Këto janë ekonomitë e moralit, siç do t’i quante Wilhelm Röpke, ekonomisti gjerman që rindërtoi pasluftën me parimin: “Pa rend moral, nuk ka rend ekonomik.”

Në një Shqipëri ku konsumi është bërë qëllim, ne kërkojmë kthimin e prodhimit në krenari.

Në një politikë ku tenderi është bërë ideologji, ne rikthejmë punën si nder dhe suksesin si shërbim.

Nga tranzicioni i frikës në ekonominë e besimit

Në vitet ’90 u fol për treg të lirë, por u ndërtua treg i kapur.

Në vitet 2000 u fol për integrim, por u ndërtua sistem varësie.

Në dekadën e tretë të këtij shekulli, LRE sjell alternativën e vetëqëndrueshmërisë.

Ne nuk duam më ekonomi që jeton me remitanca e kredi, por ekonomi që ushqehet nga puna, inovacioni dhe besimi.

Nuk duam më buxhete që maten me borxh, por buxhete që maten me efektin tek dinjiteti i qytetarit.

Nuk duam më rritje statistikash, por rritje reale që e ndien familja shqiptare në tavolinë dhe në mendje.

Besimi është valuta më e fortë e një shoqërie.

Aty ku besimi humbet, monedha zhvlerësohet, ligji shitet dhe njeriu mbyllet.

Aty ku besimi rritet, sipërmarrja guxon, tregu hapet, jeta përparon.

Ky është parimi ynë konservator, etika është infrastruktura e parë e ekonomisë.

Përtej shifrave, politika si art i karakterit

Në këto pesë vite, LRE nuk u përpoq të bëhej pjesë e një loje ekzistuese, por të ndryshojë rregullat e saj.

Kjo është arsyeja pse jemi të vetmit që e ndërruam drejtimin pa traumë, sepse misioni është më i fortë se çdo emër.

Dorëheqja e themeluesit Arian Galdini nuk është akt i ikjes, por shenjë e lirisë së ndërtimit.

Ky është një standard që ndan politikën e shërbesës nga politika e padronëve.

Në pesë vite, LRE nuk ndërtoi karrige, por karaktere.

Nuk prodhoi përkthime të ideve të huaja, por një doktrinë të lindur në truallin shqiptar.

Nuk kërkoi ndjekës, por bashkudhëtarë.

Ne nuk jemi surrogato.

Jemi origjinali moral i një Shqipërie që po kërkon dinjitetin e vet.

Shqipëria që mund të bëhet

Në pesë vitet e ardhshme, vizioni ynë është i qartë:

Një shtet që matet me dinjitetin e qytetarit.

Një ekonomi që vlerëson punën, jo lidhjen.

Një arsim që rrit mendimin kritik, jo servilizmin.

Një shoqëri që e sheh lirinë si përgjegjësi, jo si privilegj.

Kjo është Shqipëria Perëndimore që ne duam, jo gjeografi, por gjendje shpirtërore e qytetarisë.

Një Shqipëri që eksporton kulturë, ndershmëri, dhe punë të mira.

Rrugëtimi ynë vazhdon me tri fjalë që janë bosht i doktrinës sonë:

Dinjitet, Punë, Besim.

Pesë vite më parë ndezëm një dritë.

Sot ajo është bërë horizont.

Rinisja nuk është fundi i një epoke, por fillimi i një Shqipërie që di të ndërtojë me moral, të ecë me mendje dhe të fitojë me dinjitet.

Arsen Lazri

Anëtar i Kryesisë së LRE

Ekonomist

“Shkaku i parë i mirëqenies është virtyti.”

Wilhelm Röpke

“Liria pa përgjegjësi është shkretëtirë; përgjegjësia pa liri është burg. Vetëm bashkimi i tyre krijon qytetërim.”

Friedrich Hayek

“Kombet mbahen nga ata që mendojnë gjatë, veprojnë me masë dhe besojnë pa frikë.”

Arian Galdini, Rinisja