Prej sot jam “Askushi i Madh”, Prej sot jam qytetar i lirë. I lirë, i lirë.

Prej sot jam “Askushi i Madh”,

Prej sot jam qytetar i lirë. I lirë, i lirë.

Jo sepse mu shtua ndonjë e drejtë, por sepse u hoq një peshë.

Zëri im do të flasë më fort pikërisht se u çlirua nga kornizat e rolit politik, nga prangat e një “roli përfaqësues” që më kërkonte të hesht për të mos prishur rendin e një mekanizmi që funksionon me rregulla të tjera, të pranoj dënimin me harresë për të mos prishur “balancat”, të mbaj baltën, llumin, sharjet dhe shpifjet e një regjimi që ushqehet me përbuzje por edhe të gjithë atyre kokëboshëve, trushplarëve e përbindëshave socialë e antropologiikë të një paskomunizmit të korruptuar, që në këto 35 vite e kanë humbur dritën e mendjes dhe shpirtin.

Prej sot jam askushi i madh.

Dhe pikërisht këtu fillon liria, kur s’je i detyruar të dukesh, as të dukesh i detyruar, kur s’përfaqëson asgjë, as ata që të duab madje, e patjetër asnjë skemë, asnjë aparat, asnjë interes, veç ndërgjegjes sate.

Nuk kam më detyrë të rrimë në “lojë” për hir të rezistencës nën rregulla absurde.

Unë kthehem te fjala që s’ka nevojë për tribunë, te prova që s’ka nevojë për leje, te kujtesa që s’ka nevojë për miratim.

E vërteta e hidhur që duhet thënë është se ne, shqiptarët, kemi një zakon të hidhur, shumë të hidhur.

Më të mirët, më të mençurit, më të zotët shpesh i shohim si të tepërt, të panevojshëm, e madje i përbuzim e i shkelim me këmbë.

E kemi stërvitur veten të mos i shohim.

T’i lëmë vetëm. T’i braktisim.

Mjafton të kthejmë kokën prapa, në 14 - 22 nëntor 1908, në Manastir, kur një grusht njerëzish, një brez i tërë i Rilindjes Kombëtare, u mblodhën për t’i dhënë kombit alfabetin e unifikuar.

Rreth atij Kongresi u ngjitën emra që ende i mbajnë muret si Mit’hat Frashëri (kryetar seancash), Ndre Mjeda, At Gjergj Fishta (kryetar i komisionit që hartoi alfabetin), Luigj Gurakuqi, Sotir Peci, Shahin bej Kolonja, Bajo e Çerçiz Topulli, Gjergj Qiriazi dhe Parashqevi Qiriazi, delegatja e vetme grua. Ata ishin pak, shumë pak.

Kishin libra në duar, jo lopata për baltë. Kishin vizion, jo band.

Dhe si i shpërblyem?

Në 1914–1915, ndërsa këta njerëz të alfabetit ishin ende gjallë, turma u mblodh rreth Haxhi Qamilit, në revoltën pro-otomane të Shqipërisë së Mesme, dhe britma e tamburit mbuloi sërish zërin e fjalës.

Kjo është e vërteta jonë më e dhimbshme, herë pas here, ne zgjedhim tamburin dhe harrojmë alfabetin, ndjekim britmën dhe lëmë vetëm a më keq akoma, e vrasim fjalën.

Unë këtë e kam ndjerë në lëkurën time gjatë gjithë këtyre viteve.

Jo se e krahasoj veten me ata, Baballarët e Kombit që bënë Kongresin e Manastirit…

Kurrësesi, as guxoj e as përpiqem të bëj asnjë krahasim të vetes sime me ta.

Unë jam një askush i madh. Por në atë “modestinë” e “përunjësinë time” jam përpjekur të bëj veç më të mirën e veç të mira.

E kam përjetuar braktisjen si mur, baltën si klimë, llumin si sport kombëtar.

E kam parë të marshojnë ushtritë haxhiqamiliste të shekullit XXI, të rreshtuara si kor tifozerish nën siglat e partive të mëdha të regjimit, dhe përballë tyre partitë e reja surrogato, kukulla të sistemit, që bërtasin njësoj, vetëm për ta bërë heshtjen time më të trashë.

E di çfarë është të paguash me harresë, të të fshijnë si me magji nga të gjitha ekranet, mediat e prej kudo, të shpifin e sajojnë e hedhin baltë e vrer e mallkime mbi mua pa pushim, të më nëminin edhe përveç meje edhe krejt e këdo nga familjarët e mij, sesi na kanë kërcënuar edhe me kobure e gjak, mua e çdo njeri pranë meje, pse nuk u shita e pse nuk u bëra si ata apo me ata.

Por sot unë zgjedh lirinë.

Jo atë lirinë që kërkon leje por lirinë që del vetë nga fjala e vërtetë.

Zgjedh të jem qytetar, jo përfaqësues, zë i lirë, jo i autorizuar, as i misionuar e besuar madje as nga ata që më duan…

Zgjedh të jem një askush, që për këtë arsye bëhem dikushi që nuk i lëshon e as dorëzon të drejtat e veta personale kushtetuese e as dinjitetin personal.

Sepse kur hiqet uniforma, cipa e rolit politik, del njeriu.

Dhe njeriu, kur mbetet vetëm me ndërgjegjen e vet, bëhet më i zëshëm se çdo megafon.

Më 11 maj 2025, qytetarët votuan.

Dje u betua një qeveri e re me gjithë “Diellën” e saj.

Në sallë janë edhe opozita e vjetër që ata vetë e votuan dhe partitë e reja surrogato që po ashtu u votuan.

Çdo votë sjell pasojë, çdo pasojë ka autorin e vetë: qytetarin.

Kush ka votuar këtë realitet, le të mbajë vetë pasojat e këtij realiteti.

Unë, nga sot, nuk konkurroj, nuk përfaqësoj, nuk flas më si lojtar i politikës, as si mëtonjës periferik e i harruar e i papërfillur.

E dorëzova flamurin e drejtimit të një komuniteti politik.

E dorëzova uniformën, shpatën, betejën e përditshme me rërë lloçi.

Nuk drejtoj asgjë.

Nuk përfaqësoj askënd.

Jam vetëm. Jam krejt i vetëm.

Jam askushi.

Por kujdes, mos gaboni, liria ime nuk është arratisje, është qëndresë e njeriut të vetmuar, është kthim.

Kthim te e drejta ime kushtetuese e fjalës, te e drejta ime që të emërtoj të mirën dhe të keqen pa leje prej askujt, te e drejta ime që të kujtoj se Shqipëria nuk ndërtohet me turmë, por me ndërgjegje, jo me histeri, por me alfabet.

Mos mendini se nëse do të më linit të qetë, do të heshtja.

Heshtja është privilegj i komodëve, rehatikërkuesve.

Unë nuk kam as luksin e komoditetit, as alergji nga vetmia.

Do të flas.

Do të flas pa hesap, pa ndalesë e me zë më të fortë e pa protokoll, pa kartë hyrjeje.

Do të flas për të mbrojtur të njëjtën gjë që ata burra e gra të Manastirit mbrojtën, dinjitetin e fjalës shqipe dhe dinjitetin e njeriut, shqiptarit.

Edhe nëse askush s’më merr në konsideratë, fjala ime do të rrijë si gur themeli, jo si fasadë.

Sepse do të vijë dita kur historia e këtij vendi nuk të mbajë mend altoparlantët e tamburët e haxhiqamilizmit, e me siguri do të mbajë mend alfabetin.

Po, jam askushi i madh.

Askushi i lirë që nuk ka asgjë për të humbur, prandaj ka gjithçka për të thënë.

Askushi që nuk do t’ju kërkojë më as konkurim, as mëtonjësi, as përfaqësim, as leje, as karrige.

Së paku jo për disa vite…

Jam Askushi që nuk pranon më të paguajë me heshtje e kompromis, për t’i bërë të tjerët rehat.

Askushi që e di se e vetmja mënyrë për ta shëruar një komb është t’i thuash të vërtetën edhe kur nuk vlen asnjë votë.

Nëse Shqipëria do të ndjekë prapë Haxhi Qamilin, le ta dijë se e bën me vetëdije.

Le ta dijë se i ka parë sytë e alfabetit dhe ka zgjedhur tamburin.

Le ta dijë se e ka braktisur sërish atë pakicë të çmuar që i hap shtigje të reja.

Unë do të rri këtu, në anë të rrugës, jo në mes të saj, dhe do të them:

Zgjidhni të lexoni, jo të ulërini.

Zgjidhni të ndërtoni, jo të prishni.

Zgjidhni të kujtoni, jo të mallkoni.

Sepse prej sot, unë jam qytetar i lirë.

Jam zë i lirë.

Jam askushi i lirë, që e do këtë vend pa kushte dhe pa pazare, që nuk lyp e nuk kërkon asgjë, por qëndron, flet e lufton i vetmuar vetëm të mos shitet e vërteta.

Nëse një ditë do të duam të jemi komb i pjekur, do ta kuptojmë se liria fillon te askushi, te njeriu që nuk ka nevojë për rolin për ta thënë të vërtetën.

Dhe kur askushit i hapet drejtohen veshët e ndërgjegjes së atyre që duan të vetëdijësohen, atdheu merr frymë.

Arian Galdini

Qytetar i lirë, zë i lirë, Askushi i Madh.