Mendime Shpirti: Rruga e qetë e lirisë, dhjetë dritare nën shembullin e Nelson Mandelës!

Nga Arian Galdini

Një mëngjes shkurti, autobusi u mbush shpejt. Një grua e lodhur u kap pas shtyllës; dikush ia lëshoi vendin, plot respekt e duke u hequr mënjanë mes njerëzve që ngjesheshin pas njëri-tjetrit, krejt pa folur e pa kërkuar asnjë shikim simpatie.

Disa djem nisën një shaka që poshtëronte një shokun e tyre të klasës; i njëjti qytetar u shfaq sërisht e u brofi dukë u thënë: “Mjaft.”

Shoferi po nisej; një djalë vrapoi me biletë në dorë, ai, qytetari, ia mbajti derën.

Tre gjeste të vogla.

Tre rregëtima mirësie që bëjnë të kuptueshme për këdo se liria për të cilën flet Mandela s’vjen si himn; nis në dorën tonë, të gjithësecilit prej nesh.

Burgjet e dukshme i shohim.

Të padukshmet i mbartim, mbushur me zemërata, pezm, krenari që s’pyet, frikë që mbyll.

Prej tyre çelen dritare, jo urdhra, por mjete pune.

Në zyrë qytetari ynë, kishte gabuar rëndë. Një koleg gënjeu për një faturë; qytetari ynë heshti “që të mos prishej klima”.

Kur u zbulua gënjeshtra, heshtja tij i kushtoi punën një tjetri.

Me brerje të forta ndërgjegjeje i tha vetes se po zgjidhte paqen.

Jo, po fshihte të vërtetën e po i shmangej përballjes.

Kësisoj, çdo pasojë që pllakosi më tej mbylli çdo shteg për qartësi.

Falja çliron atë që fal, por shërimi s’vlen pa emër e pa kthjellim nga fillimi në fund.

Falja pa dritë është bojë mbi plagë.

A i themi paqe vetëshëlbimit dhe harresës?

Më pas, edhe më rëndë, në familje qytetari ynë dëshmonte çdo ditë dhunë verbale që bëhej frikë e tmerr i përditshëm dhe i parreshtur.

Për hir të “paqes”, qytetari ynë nuk bëzante e madje as i qëndronte pranë të afërmes së tij edhe kur lotët e saj godisnin si gushta në një ndeshje për jetë a vdekje.

Kur një natë ajo u largua me një çantë të vogël; dhe qytetari ynë mbeti me alibinë e tij.

Iu desh kohë derisa tia vinte emrin të keqes, e të vendoste ti qëndronte pranë hap pas hapi të afërmes së tij. Atëherë madje edhe kërkoi ndihmë profesionale, e vetëm në atkohë gjërat nisën të lëvizin.

Mësimi është i kristaltë: pajtimi me të keqen, me justifikimin se po ruan paqen është vepër boshe dhe pa përgjegjësi, në fakt është tradhti.

Më tej falja pa të vërtetën është bashkëfajësi.

A ishte qytetari ynë edhe ai pjesë e dhunës me heshtjen e tij?

Prej faljes rritet dhembshuria.

E mësoi këtë qytetari ynë, kur dëgjoi pastruesen e katit të dytë për qiranë e papaguar.

Nuk i dha receta e keshilla boshe; e dëgjoi deri në fund dhe pa i treguar se do ta ndihmonte, gjeti rrugëzgjidhjen.

Dhembshuria nuk është dorëzim; është guxim për ta parë tjetrin si njeri, jo si hije.

Pa të, ligji ftohet e bëhet thikë.

A mund të jetë i drejtë një vendim që s’e sheh njeriun para nesh?

Pastaj vjen drejtësia.

S’kërkon skenë; fillon te zakonet e vogla: t’i thuash “jo” talljes që ul dikë, të mos shtysh në radhë, të ftosh në tryezë atë që lihet mënjanë.

Të pyesësh e masësh në thellësinë e vetëdijes tënde gjithmonë duke pyetur: Kush po vuan sot sepse unë heshta dje?

Bota është shumëngjyrëshe.

Në ekipin tim flasim shumë dialekte, gatuajmë disa lloje kuzhina, kremtojmë të gjitha festat.

Askush tretet; secili i jep shije tjetrit. Dialekte e përkatësi të ndryshme nën të njëjtën çati bëhen urë.

Ndaj vyen të vetëshqyrtohemi:

Pa u takuar, pa e pranuar dhe pa e dashur të ndryshmin, a rritemi?

Qëndresa mësohet me veprimin e vogël.

Për tre muaj, çdo të shtunë, dy fqinj dhe qytetari ynë lyen shkallën e pallatit.

Pa kërkuar fonde e pjesën nga fqinjët e tjerë, pa i thënë e pa iu mburruar a ankuar askujt.

Furça, rula, kova me bojë, dhe çdo javë nga një kat.

Vepra e vogël, ditë pas dite, gërryen shkëmbin.

Ja kështu duhet të vetifikojmë brenda nesh:

Cilin veprim mund të bëj sot, sado të vogël?

Arsimi është çelës, jo medaljon.

Mbrëmjeve qytetari i lexon djalit një kapitull dhe e pyet “pse”.

Kur dija prek mendjen, çliron; kur zbret në zemër, çel dyer.

Cilin gabim e shmange sot sepse bëre një pyetje të vështirë?

Pajtimi është urë e vështirë.

Pa kujtesë të kulluar e drejtësi të ndershme, kthehet në harresë. I

rlanda e Veriut, Ruanda, Kolumbia, Bosnja dhe Hercegovina mësuan ta thonë të vërtetën me zë dhe ta shoqërojnë me reforma.

Edhe qytetari e mori telefonin: i tha mikut të kahershëm, një fjalë të pathënë prej vitesh, pastaj i kërkoi ndjesë për heshtjen e tij e largimin motmoti.

A është pajtimi pa përgjegjësi tradhti ndaj viktimave?

Po sikur pajtimi i shpejtë të jetë luks i të fortëve?

Askush s’mjafton i vetëm.

Dy prindër hapën një raft librash në shkollë; u bëmë dhjetë.

Dy të rinj mblodhën ushqime për të moshuarit; u bashkua e gjithë lagjja.

Kur forcat bashkohen, 1 + 1 bëhet më shumë se 2.

Udhëheqja s’është poster; është radhë te lopata.

Kush flet për barazi dhe lë të tjerët të flasin të parët; kush flet për ndershmëri dhe kthen librin e marrë borxh; kush flet për shërbim dhe vjen i pari në punë vullnetare, atë e ndjekin pa mikrofon.

A mund të kërkosh besim, pa e dhënë?

Dhe shpresa…

Shpresa, jo si mjegull, por motor i heshtur. Ndryshimi nuk është magji; është punë e përditshme.

Kur beson, gjen mënyrë; kur s’beson, gjen justifikim.

Si t’i japësh shpresës krahë, jo thasë me gurë?

Me një orë vullnetarizëm, një telefonatë pajtimi, një “po” kur të tjerët rrinë mënjanë.

Këto dritare ushqejnë njëra-tjetrën.

Falja çliron dhembshurinë; dhembshuria e bën drejtësinë njerëzore; drejtësia ushqen besimin; besimi mban qëndrueshmërinë; qëndrueshmëria kërkon dije; dija na hap për tjetrin; larushia fton bashkëpunimin; bashkëpunimi e bën shembullin ngjitës; shembulli e kthen shpresën në zakon, dhe rutina ndryshon.

Por ka kufij të qartë.

Gjestet e vogla nuk mjaftojnë atje ku sistemi riciklon padrejtësinë.

Po sikur shpresa e Mandelës të jetë iluzion, nëse nuk shoqërohet me pushtet qytetar të organizuar?

Duhen sindikata që rezistojnë, votë e paepur, mosbindje civile jo e dhunshme, media që hetojnë, gjykata që zbatojnë ligjin, buxhete të hapura, reforma që prekin rrënjët.

Pa këto, shpresa bëhet qetësues, falja bëhet fasadë, pajtimi bëhet pajtim me padrejtësinë.

Mbrëmja më gjen në të njëjtin autobus.

I lë vendin një tjetri, dëgjoj një histori deri në fund, them “faleminderit” me sy.

Fjala ime sot mund t’ia ndryshojë të nesërmen dikujt.

Tre fjali për t’i mbajtur pranë:

— Falja çliron; e vërteta shëron; drejtësia mban.

— Dhembshuria e bën ligjin njerëzor; ligji e ruan dhembshurinë nga verbëria.

— Ndryshimi fillon sot, me veprimin më të vogël që s’mund ta shtysh për nesër.

Kjo është rruga e qetë e lirisë: punë e përditshme, e thjeshtë. Veprimi i thjeshtë i sotëm ndryshon të nesërmen.

Nuk na bën të famshëm; na bën të dobishëm, të vlefshëm, të drejtë.

Dhe bota merr frymë pak më lehtë.

Arian Galdini