Shqipëria e kthimeve të produkteve në kufi, turpi i shesheve bosh dhe thirrja e fundit për siguri ushqimore

Nga Arian Galdini

Një vend nuk njihet nga fjalimet e qeveritarëve të tij, as nga pllakat me të cilat mbush sheshet, por nga buka që vendos mbi tryezën e qytetarëve të vet.

Një vend nuk gjykohet nga sloganet, por nga siguria e ushqimit dhe e barnave që konsumon populli i tij.

Shqipëria, në dymbëdhjetë vitet e fundit, ka parë të përsëritet një skenë që duhej të ishte alarm kombëtar, kamionë të mbushur me fruta e perime të kthyer nga doganat e Kroacisë, Sllovenisë dhe vendeve të tjera të Bashkimit Europian.

Pjeshkë, domate, kastraveca, luleshtrydhe, çdo gjë që është rritur me mund në tokën shqiptare, ndalet në kufi dhe kthehet mbrapsht si produkt që nuk i plotëson standardet e sigurisë.

Ky nuk është thjesht refuzim mallrash.

Është refuzim i një shteti që nuk mbron fermerin, nuk garanton standardin dhe nuk kontrollon zinxhirin e prodhimit.

Është aktakuzë që vjen nga kufijtë e Europës, çdo ditë, çdo javë, çdo muaj.

Dhe është një aktakuzë që bie mbi qeverinë, mbi institucionet e saj, mbi Agjencinë e Kontrollit Ushqimor. Nuk është turpi i kombit që punon e mbjell, por turpi i qeverisë që nuk kontrollon e nuk mbron.

Fermeri shqiptar mbjell me djersë, por kur prodhimi mbërrin në kufirin e Europës, përballet me verdiktin e ftohtë të analizave, tejkalim pesticide, mungesë gjurmueshmërie, standarde të pambajtura.

Në vend që të jetë derë e hapur për tregjet e BE-së, kufiri është kthyer në mur turpi.

Pesha nuk është vetëm ekonomike, por morale.

Sepse aty ku Europa kthen një kamion me pjeshkë, fshihet dështimi i laboratorëve shqiptarë, i politikës bujqësore, i vetë shtetit.

Çdo kthim është një shpullë që i tregon Shqipërisë se nuk është pjesë e familjes europiane.

Dhe ndërsa qeveria flet për integrim, realiteti i tregut dëshmon se ne jemi larg jo nga vullneti, por nga standardi.

Arsyet janë të shumta, por të gjitha kanë një rrënjë, mungesën e kontrollit shtetëror.

Shkaku i parë është përdorimi i pakontrolluar i pesticideve dhe kimikateve.

Fermeri i thjeshtë, i lënë pa edukim dhe pa shërbim këshillimor, i hedh produktit atë që gjen në treg, shpesh produkte të kontrabanduara.

Shkaku i dytë është mungesa e laboratorëve kombëtarë të certifikuar që të garantojnë cilësinë përpara se mallrat të nisen drejt kufirit.

Shkaku i tretë është burokracia e AKU-së, që jep certifikata pa bazë analitike, duke e kthyer çdo dokument në një fletë pa vlerë përpara standardit europian.

Në thelb, kthimet nuk janë çështje të pjeshkëve apo të kastravecëve.

Janë çështje të një shteti që nuk kontrollon, të një qeverie që nuk planifikon, të një administrate që nuk ndëshkon.

Kur një ngarkesë kthehet, nuk humb vetëm fermeri që e ka mbjellë. Humbet zinxhiri i tërë ekonomik.

Humb subvencioni i dhënë nga buxheti i shtetit, humb taksa që nuk arkëtohet, humbet tregu që mbyllet.

Çdo kontratë e prishur kërkon vite për t’u rindërtuar.

Një eksport i refuzuar është një portë e mbyllur për të gjitha eksportet e tjera që vijnë pas tij.

Humbet edhe imazhi i vendit, sepse njëherë që vuloset stigma “produkt jo i sigurt”, tregtarët ndërkombëtarë e shmangin Shqipërinë si burim mallrash.

Kjo është plagë që nuk mbyllet lehtë.

Dhe është barrë që nuk bie mbi politikanin që flet në studio televizive, por mbi fermerin që sheh prodhimin të kalbet në arë.

Kthimet në kufi janë raportet më të vërteta që merr Shqipëria nga Europa.

Nuk janë raporte progresi të mbushura me fjalë diplomatike.

Janë raporte të matshme, të qarta, të dhimbshme: “Produktet tuaja nuk kalojnë dot”.

Në një kohë kur qeveria flet për hapje negociatash, doganat europiane japin verdiktin e vërtetë, Shqipëria nuk është gati, sepse nuk respekton standardin minimal të sigurisë ushqimore.

Ky është turpi i integrimit, të pretendosh se je gati për të hyrë në BE, ndërkohë që nuk kalon dot me një kamion pjeshkësh.

Agjencia e Kontrollit Ushqimor është institucioni që duhej të ishte rojtar i parë i shëndetit dhe i standardit.

Në realitet, është bërë zyrë me vula. Certifikatat jepen pa analiza të thelluara, inspektimet bëhen me listë klienteliste, gjurmueshmëria është pothuajse zero.

Dhe kur AKU thotë se produktet e kthyera nuk hyjnë në tregun vendas, kush e garanton këtë?

Ku janë raportet e detajuara, ku është transparenca, ku është sistemi i gjurmueshmërisë?

Në mungesë të tyre, e vërteta është se konsumatori shqiptar mbetet i pambrojtur. Produkti që Europa nuk e lejon, shumë shpesh përfundon në tregun e brendshëm, duke e ekspozuar qytetarin shqiptar ndaj rrezikut që europiani e ka shmangur.

Ky nuk është thjesht dështim institucional. Është tradhti ndaj qytetarëve të këtij vendi.

Kthimet në kufi nuk janë vetëm humbje për eksportin.

Ato janë tregues se çfarë konsumon qytetari shqiptar.

Nëse Europa refuzon një produkt si të pasigurt, por ai produkt gjendet në tregun shqiptar, kjo do të thotë se qytetari ynë ha atë që tjetri e ndalon.

Ky është thelbi i pasigurisë ushqimore në Shqipëri, konsumatori nuk mbrohet.

Barnat ndjekin të njëjtën logjikë.

Shqipëria është treg i hapur për medikamente që nuk kalojnë standardet e EMA-s.

Qytetarët tanë shndërrohen në klientë të një tregu të dyshimtë, ku shëndeti shitet pa certifikatë.

Nëse sot nuk ndërtohet një mur i fortë mbrojtës për konsumatorin shqiptar, nesër do të kemi një shoqëri të sëmurë, të lodhur, të pasigurt.

Në thelb, gjithçka lidhet me mungesën e vizionit qeveritar.

Qeveria Rama ka pasur 12 vite për të ngritur laboratorë të certifikuar, për të reformuar AKU-në, për të lidhur subvencionet me standardet, për të edukuar fermerët, për të mbrojtur konsumatorin.

Në vend të kësaj, janë bërë sheshe me pllaka, janë ngritur kulla, janë shpikur slogane.

Buxhetet për bujqësinë dhe sigurinë ushqimore kanë mbetur minimale, ndërsa miliarda janë hedhur në PPP të dyshimta.

Ky është dështim strategjik.

Sepse pa siguri ushqimore, nuk ka siguri kombëtare.

Dhe pa siguri kombëtare, nuk ka as integrim, as zhvillim, as të ardhme.

Qeveria dhe AKU betohen se produktet e kthyera nuk shiten në tregun shqiptar.

Por në mungesë transparence, kush e garanton këtë?

Ku janë raportet e publikuara?

Ku janë mekanizmat e gjurmueshmërisë?

Pa to, çdo premtim është fjalë e zbrazët.

Kjo strukturë mosmbrojtjeje është mesazhi më i qartë për qytetarin: je i vetëm.

Qeveria nuk të mbron, institucionet nuk të kontrollojnë, tregu nuk të garanton. Konsumatori shqiptar ha atë që Europa e refuzon.

Ky është realiteti.

Dhe ky realitet është një tradhti e hapur.

Shqipëria është në një udhëkryq.

Mund të vazhdojë të turpërohet në kufijtë e Europës, të mbushë tregjet e brendshme me produkte të refuzuara, të lërë qytetarët e saj pa mbrojtje.

Ose mund të zgjedhë të ngrejë themelet e sigurisë ushqimore dhe farmaceutike.

Zgjidhjet janë të qarta: laboratorë kombëtarë të certifikuar ndërkombëtarisht, gjurmueshmëri digjitale për çdo produkt, arsim profesional për fermerët, subvencione të lidhura me standardin, reformë të thellë në AKU, strategji kombëtare për farmaceutikën.

Ky është momenti i fundit për një kontratë të re kombëtare.

Një kontratë ku shteti garanton se asnjë produkt i refuzuar nuk hyn në treg, se asnjë bar i dyshimtë nuk i jepet pacientit, se çdo qytetar ha e pi me sigurinë që ka një qytetar europian.

Historia nuk do të gjykojë sheshet e shtruara me pllaka, por tryezat e boshatisura nga frika. Nuk do të gjykojë kullat që ngrihen, por shëndetin e qytetarëve që shkatërrohet.

Nëse sot nuk bëhet kjo zgjedhje, nesër Shqipëria do të jetë jashtë jo vetëm Europës, por edhe tregut, edhe shëndetit, edhe vetë jetës.

Ora ka ardhur.

Shqipëria ose zgjedh standardin, ose humbet gjithçka.

Dhe kjo nuk është çështje politike. Është çështje jete.

Arian Galdini